Banka Promosyonları Caiz midir?

Soru: Ben bir üniversiteye memur olarak atandım ve bu ay maaşıma ek olarak banka promosyonu yatırıldı. Ben bu parayı nasıl değerlendirebilirim veya ablama versem çocukların okul masraflarına harcasa olur mu? Bir de verdiğim paranın banka promosyonu olduğunu söylemem gerekir mi? Bir yardım kuruluşuna sadaka, zekât veya kurban için verebilir miyim?

Cevap: Banka promosyonları caizdir.

Bu konudaki temel kaide şudur; nakdî değerlerde haramlık, nesnenin değil işlemin sonucunda oluşabilir.

İslam’ın haram kıldığı şey, bir vade üzerinde anlaşıp o vade süresi boyunca paraya dokunmamak, onu geri istememek, bu şart ile borç para almaktır. Faiz diye buna denir ve haram olan da budur. Dolayısıyla bir insan elindeki parayı bir bankanın vadeli hesabına yatırsaydı ve o bankaya bu parayı bir yıl çekmeme sözü verseydi bu paradan elde edeceği gelir faiz ve haram olurdu. Ancak ortada bir vadeye dair söz ve sözleşme yoksa faiz de oluşmaz.

Bankaların yaptığı bu kampanyalar, mesela bir süpermarketin “Bu marketten 100 liralık alışveriş yaparsanız 50 liralık ürünümüz indirimlidir.” kampanyasından farksızdır.

Diğer yandan bankadaki hesabınıza promosyon, hediye, vade veya farklı bir şekilde faiz işlemiş olsaydı bile bu parayı çekmemek sakıncalı olurdu. Çünkü bu parayı çekmeyerek o para bankaya hediye edilmiş olacaktır. Bu durumda yapılması en uygun olan, o paranın alınıp ihtiyaç sahibi birisine verilmesidir.

Bankada az çok parası olan, vadesiz hesabında yine az çok para tutan, bankaya yatan maaşıyla veya başka bir parayla fatura ödeyebilen bir insan bunları caiz görüyorsa, bankanın kendisine verdiği promosyonu da caiz görmelidir.

Bu konudaki sorulara verilen cevaplar arasında şunları görebiliyoruz:

• “Banka promosyonları tam olarak faiz değildir ama şüpheden de uzak değildir. O yüzden kendinize ve bakmakla yükümlü olduklarınıza değil de başka fakirlere harcayın.”
• “Promosyon karşılığında emekli maaşını başka bir bankadan almayı kabul edince banka güçlenmiş olur. Bu da haramdır.”

Bu iki anlayış da gerek konuyla ilgili temel naslardan gerekse standart mantık kurallarından oldukça uzaktır.

Öncelikle ilgili ayet ve hadislerden yola çıkarak rahatlıkla şunu söyleyebiliriz: Ortada bir vade sözü yoksa faiz oluşmaz. 

Bankanın güçlenmesi meselesine gelince: Bu da tutarsız bir yaklaşımdır. Sırf banka güçleniyor diye bir bankayla herhangi bir işlem yapmak haram ise bankayı maaş almak, fatura ödemek, vadesiz hesap kullanmak, havale göndermek gibi konularda aracı olarak kullanmak da haram olmalıdır. Diğer sayılan işlemlere bankayla yapıldığı için “haram” fetvası vermeyen birinin sadece promosyon için haram demesi tutarsızdır.

Sonuç olarak herhangi bir bankadan promosyon adı altında verilen paralar normal para gibidir. Normal para gibi kullanılabilir. İsteyen istediğine verebilir.

Bu para caiz olduğu için ihtiyacı olan kişiye verildiği takdirde o kişinin rahatsız olması ihtimaline binaen promosyon parası olduğunun söylenmemesi caizdir. Bununla birlikte paranın kaynağı sorulmuşsa yalan söylememek gerekir.

Aynı şey örneğin zekât için de geçerlidir. Kendisine zekât verilebilecek birisi onuruna düşkün bir insansa ve zekât bile kabul etmeyecekse bu gibi durumlarda o insana verilecek paranın veya altın gibi başka bir nesnenin zekât olduğunu belirtmek şart değildir. Aynı şekilde banka promosyonu olarak aldığınız paranın da vereceğiniz kişiye promosyon parası olduğunu belirtmeniz gerekmez.