Evlenirken Dini Nikâh Şart mıdır?

Soru: Evlilikte dini nikâh şart mıdır?

Cevap: İslam hukukunda "dini nikâh" ya da halk arasında kullanılan tabirle "imam nikâhı" gibi özel bir ayrım bulunmadığı gibi, "resmî nikâh" şeklinde bir sınıflandırma da mevcut değildir. Nikâh temel olarak biri kadın, diğeri erkek iki yetişkin bireyin kendi özgür iradeleriyle evlenme arzularını şahitler huzurunda açıkça beyan etmeleri¹ ve bu birlikteliği gizlemeyeceklerini, herkesin evli olduklarını bileceğini belirtmeleriyle gerçekleşir. Nikâhın geçerliliği açısından düğün, imam veya nikâh memuru gibi unsurlar zorunlu değildir.²

Ancak tarafların hukuki hak ve yükümlülüklerinin güvence altına alınması açısından, yaşadıkları toplumda hukuken tanınan resmi belgelere sahip olmaları önem arz eder. Bu yönüyle ciddi bir engel bulunmadıkça resmî nikâhın gerçekleştirilmesi zaruri olarak kabul edilmelidir.³

Reşit bireylerin nikâh akdi yapmaları için hukuki olarak velinin izni şart değildir.⁴ Fakat hayat pratiği açısından bazı istisnai durumlar dikkate alınmalıdır:

1-) Kadın, sürekli olarak ailesinin yanında yaşamış, kendi başına ayrı bir hayat kurmamış ve uzun süreli bir çalışma hayatı veya benzeri bağımsızlık tecrübesi edinmemiş ise ailesinin izni şiddetle tavsiye edilir.

2-) Erkek, kendi geçimini sağlayacak durumda değilse ve geçimini başkası (örneğin babası veya dedesi gibi bir veli) karşılıyorsa, velisinin izni şiddetle tavsiye edilir.

Ailelerin bilgisi ve rızası dahilinde gerçekleştirilen nikâh akdinin ardından, ayrıca imam nezaretinde bir tören düzenlenmesi dini açıdan gerekli değildir. Böyle bir törenin yapılması sakıncalı olmamakla birlikte, dini nikâh esnasında yapılan dualar ve gerçekleştirilen ritüeller sünnet kapsamında olmadığından bid'at olarak değerlendirilebilir.⁵

Son olarak dikkat edilmesi gereken önemli bir husus şudur: Bazı aileler gençlerin birlikte vakit geçirmesini kolaylaştırmak amacıyla, "dini nikâh kıyılsın fakat cinsellik resmi nikâha kadar ertelensin" şeklinde bir düşünce geliştirmektedirler. Bu yaklaşım İslam hukukunun özüne aykırıdır ve manevi olarak tutarsızdır. Çünkü nikâh akdi; erkek ve kadının cinsel birliktelik yaşamalarını meşru kılan hukuki ve dini bir anlaşmadır.⁶ Taraflar arasında cinselliğin gerçekleşmemesi yönünde bir niyet varsa, reel manada nikâh gerçekleşmemiş demektir. Reel manada gerçekleşmeyen nikahın çiftlere cinsellik haricindeki günahları helal kılacağı fikri de yanlış bir bakış açısının neticesinde oluşmuş sakıncalı bir düşüncedir.

_{¹ Nikâh akdinin temel rükünleri (kurucu unsurları) "icap" (evlenme teklifi) ve "kabul"dür. Tarafların aynı mecliste, şahitlerin duyacağı şekilde bu irade beyanında bulunmaları akdin kurulması için yeterlidir.}

_{² Nikâhın aleni olması (gizli olmaması) esastır. Hadislerde nikâhın duyurulması teşvik edilmiştir (Tirmizî, Nikâh, 6). Ancak bu aleniyetin sağlanması için imamın veya resmi bir memurun varlığı, fıkhen bir geçerlilik şartı değildir. Bu kişiler daha çok akdin tescili ve düzeni için rol alırlar.}

_{³ Bu durum, İslam hukukunun genel prensiplerinden olan maslahat-ı mürsele (kamu yararı) ve sedd-i zerâi (kötülüğe giden yolları tıkama) ilkeleriyle açıklanabilir. Resmî tescil, özellikle kadının ve doğacak çocukların miras, nesep, mehir gibi haklarının korunması için günümüz şartlarında bir zorunluluktur.}

_{⁴ Bu, özellikle Hanefî mezhebinin görüşüdür. Hanefîlere göre akıl baliğ (ergen ve akli melekeleri yerinde) olan bir kadın, velisinin izni olmaksızın evlenebilir. Diğer üç büyük Sünni mezhep olan Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine göre ise, daha önce evlenmemiş bir kadının nikâhının geçerli olması için velisinin onayı şarttır. Bu görüşlerini "Velisiz nikâh olmaz" (Ebû Dâvûd, Nikâh, 19; Tirmizî, Nikâh, 14) hadisine dayandırırlar. Kurantime Araştırma Ekibi bu noktada Hanefi alimlerinin görüşünün daha isabetli olduğunu düşünmektedir.}

_{⁵ Bid'at, Hz. Peygamber ve onun sahabesi döneminde olmayan, sonradan ortaya çıkan ve dinin bir parçası gibi algılanan uygulamalardır. Nikâh sonrası dua etmek genel anlamda güzel olsa da, bunu belirli bir törene bağlamak ve dinin bir emri gibi görmek bid'at kapsamına girebilir.}

_{⁶ Evliliğin temel amaçları (makâsıdü'z-zevâc) arasında neslin devamı, cinsel iffetin korunması, sevgi ve huzur ortamının oluşturulması yer alır. Cinselliği tamamen dışlayan bir "nikâh" anlaşması, bu temel amaçlarla çelişir.}