Kur'an'dan tefeül yapmak
Soru: Kur'an'dan tefeül yapmanın hükmü nedir?
Cevap: Evvela şunu belirtelim; geleceğe dair haber almanın tutarlı, tekrarlanabilir hiçbir yolu yoktur.
Keşif, keramet, ayetlerin işareti, ebcet, riyazet, rüya, cinler vb. ne aklınıza gelirse gelsin; hiçbir yolla gayb bilgisini tutarlı bir şekilde elde edemezsiniz.
Vakıa, bazı ayet ve hadislerin ışığında; çok temiz ruhlu, velayet ufkunda yaşayan, helal-haram konusunda çok titiz, gözünü ve kulağını korumada çok hassas salih kullara Allah-u Teala'nın ikramı olarak bazen gayb perdesinin biraz aralanabileceğini ve bir şeylerin gösterilebileceğini kabul ederiz. Ama bu da sistematik, düzenli ve her zaman olmaz.
Bu nokta aklımızda dursun;
Karşımıza çıkan bazı şeyleri iyiye veya kötüye yorma tüm kültürlerde var olan bir eğilimdir. Efendimiz (sav) zamanı Araplarında da vardı. Efendimiz'in (sav) bu konuda bildirdikleri şöyledir:
a) Kara kedi görmek, baykuş sesi duymak gibi şeyleri kötüye yormaya “teşeum”(1) denilir ki, caiz değildir. Efendimiz (sav) buna sürekli müdahale etmiş, insanları uyarmış; böyle yorumlanan işaretler yüzünden insanın kararlarını değiştirmesinin şirkten bir hisse olduğunu belirtmiştir.
b) İnsanın karşısına çıkan, rastladığı bazı şeyleri hayra yormasına, güzel tevil yapmasına “tefeül” denilir ki, caizdir ve sünnettir. Mesela Efendimiz (sav) bir iş için karşısına çıkan insanın adının “Süheyl” olmasını “işlerin kolaylaşmasına” yorardı ki, o isim “kolaylık” kökünden türemiş bir isimdir.
Tefeül kelimesi Türkçeye biraz daha farklı bir anlamda geçmiştir. Bizzat karşımıza çıkan bir şey değil de; bir kitaptan, genelde dinî kitaplardan, hususen Kur’an’dan rastgele bir yeri açıp yorum yapmaya diyoruz.
En başta bahsettiğimiz kaide unutulmadıkça, yani gaybî ve özel öneme haiz bir haber aldığımız vehmine kapılmadıkça, bu iş de caizdir. Yeter ki hayra yorulsun, negatif ve iç karartıcı yorumlara düşülmesin.
Kur'an'da kafirlerden de bahsedildiği, azap ayetleri de olduğu için; bazı ulema Kuran ile tefeül yapmayı hoş görmemiştir. Bu hoş görmeme, haramlık veya mekruhluk belirtmez. Sadece safi kalpli insanlar, kafirler için olan ayetlere rastlayıp canlarını sıkmasınlar arzusu yüzündendir.
Ayrıca hayatında Kur'an'a hiç yer vermeyen, onu hiç okumayan insanların sadece tefeül için Kur'an'ı kullanmaları da bir cins saygısızlık ve Kur'an'ın maksadından uzaklık olarak görülmüştür.
Bazıları da tefeül için İslam ulemasının meşhur kitaplarını kullanır. Mesela önce Mevlana veya Geylani için dua edilir ve Mesnevi veya Geylani'nin eserlerinden rastgele bir yer açılıp oradan ders alınmaya çalışılır. Gaybî haber alma zannı veya kötüye yorma bulunmadıkça böyle bir şey de caizdir.
1 ) https://islamansiklopedisi.org.tr/ugursuzluk