Ehadiyet-Vahidiyet kavramlarını açıklar mısınız?
“Vahid” de, “Ehad” de, kelime anlamı olarak “bir tane”, “birlik” gibi manalara gelir. Farkettiğiniz gibi “bir-lik” kelimesinin ilişkili ama farklı iki anlamı vardır:
1. Beraberlik, aynılık: Milletçe bir olma, “birlik, beraberlik” dediğimiz manada birleşme, aynı duygulara sahip olma, aynı kanunlara tabi olma. “Benim için hepsi bir” deyimindeki anlam.
2. Teklik, tekillik: Kalabalıklar içinde yalnız olma, başkalarından ayrı şekilde bir tane olma. Fert. 'Bir başına' deyimindeki anlam.
İşte Allah-u Teala’nın her iki anlamda da 'bir' olan, 'bir'e yönelik olan tecellilerini ifade için Vahidiyet ve Ehadiyet isimleri kullanılır.(1)
Vahid: Aynı durumda olan tüm kullarına 'birden' tecellisidir. Bütün kullarının rızkını vermesi, güneş sistemindeki bütün gezegenleri döndürmesi, her kim dua ederse etsin, tüm kulların dualarını bir bir, beraberce işitmesi gibi.
Allah’ın Vahid ismini tefekkür ettiğimizde, Allah’ın umumi kanunlarında işleyen rahmet ve hikmetleri fark ederiz. Ve Allah-u Teala’yı ‘Alemlerin Rabbi, her şeyin İlahı, herkesin Meliki’ olarak tanırız.
Ehad: Allah’ın her kuluna has tecellisi, onlarla fert olarak, bir kişi olarak hususi ilgilenmesi. O kişiye başkalarından farklı şeyler de vermesi, o kuluna gönlünde ‘özel’liğini hissettirmesi.
Ehad ismini tefekkür ettiğimizde, Rabbimiz'in bize mahsus rahmetini ve umumi kanunların içinde istisna mahiyetindeki ikramlarını görürüz. Ve Allah’ı “benim Rabbim, benim İlahim, hastalandığımda bana şifa veren, O'na seslendiğimde benim sesimi duyan, benim küçük ihtiyaçlarımı bilen..” olarak tanırız.(2)
– –
Küçük ve önemli bir nokta ise şudur: İnsanlar ve medya genellikle vahidî tecellileri konuşur (adını bilmeseler de). Bazen o tür düşüncelerden insana kabz, kasvet ve ümitsizlik gelir. Oysa ehadî tecelliler her zaman şirin, tatlı ve ümit vericidir.
Mesela insanların hali ve sorumluların ihmali gibi sebeplerle herhangi bir ülkede belli bir grup insanın zulme uğraması Vahidî bir tecellidir. Ama bu arada, Ehadî tecelli olarak o ülkede yaşayan herhangi bir kişinin dualarını kabul edebilir, bir şekilde bu duaların da etkisiyle o kişinin sıkıntı çekmemesi sağlanabilir.
Yine mesela imtihan sırrınca Kerbela'da ehli beytin tüm erkeklerinin 'birden' şehit edilmeleri Vahidi bir tecelli iken, arada bir şekilde Ali Zeyn el-Abidin'in kurtulması, Ehadi bir tecelliyle mümkün olmuştur.
Ehadî dairede dualar, Vahidi daireye göre çok daha rahat ve çabuk kabul görür. Zira Vahidî daire kanunlara bakar. O kanunları ise Allah-u Teala ezelde takdir etmiştir ve hikmeti iktiza etmedikçe değiştirmez. Ehadî daire ise ferdiyete ve istisnalara bakar; istisnai ikram ise her an olabilir.
1 ) lexicon http://www.tyndalearchive.com/TABS/Lane/
2 ) 20. Mektup, Mektubat , Bediüzzaman Said Nursi