Zikir Çekmede Sayıların Sırları | 1. Kısım
Soru: Bir yazınızda zikir çekerken sayıların bir önemi olmadığını ve rivayetlerde kesin sayı belirterek zikir ve duaların yer almadığını söylüyorsunuz. Fakat Peygamber Efendimiz’in (sas) namazlardan sonra 33 defa Sübhanallah-Elhamdülillah-Allahuekber demeyi tavsiye ettiğini görüyoruz. Bu 33 sayısının bir esrarı var mıdır?
Cevap: Meselenin farklı boyutlarını maddeler hâlinde ele alacağız.
Birincisi: Öncelikle bazı dualar ve zikirler için sayıların hiçbir önemi olmadığını ve rivayetlerde sayı belirtilmediğini söylemedik. Sadece esmaül hüsnadan herhangi birisinin belli sayıda zikredilmesine dair bir rivayetin bulunmadığını söyledik.1 İkisi farklı şeylerdir.
İkincisi: Efendimiz (sas) bazı dualar ve zikirler için farklı zamanlarda farklı sayılar vermiştir. Örneğin; “Kim sabah olunca: Allâhumme innâ asbahnâ nüşhidüke ve nüşhidü hamelete arşike ve melâiketeke ve cemîa halkıke inneke entellâhü lâ ilâhe ilâ ente vahdeke lâ şerîke lek ve enne Muhammeden abdüke ve Resûlüke.” (Allah’ım! Biz seni şahit kılarak, arşını taşıyanları şahit tutarak, melekleri ve bütün yaratıkları şahit tutarak sabahladık. Şüphesiz sen, senden başka ilah olmayan Allah'sın, teksin, ortağın yoktur. Muhakkak Muhammed senin kulun ve Rasulündür." derse, Allah o gün söyleyenin dörtte birini cehennemden azad eder. Kim bunu iki kere derse Allah yarısını cehennemden azad eder. Kim dört kere söylerse Allah o gün onu cehennemden azad eder.” 2 buyurmuştur.
Bir başka hadiste; “Kim sabah akşam yüz defa “Sübhânallâhi ve bi-hamdihî”: (Ben Allah’ı uluhiyet makamına yakışmayan sıfatlardan tenzih eder ve O’na hamdederim) derse, onun söylediklerinin bir mislini veya daha fazlasını söyleyen kimse dışında hiçbir şahıs, kıyamet gününde onun söylediğinden daha faziletli bir zikirle gelemez.”3 buyrulur.
Sa’d bin Ebu Vakkas’ın (ra) rivayet ettiği bir hadiste de Efendimiz (sas) “Sizden biri her gün bin sevap kazanmaktan aciz midir?” buyurur. Orada bulunan; “Bir kimse her gün bin sevabı nasıl kazanır?” diye sorar. Efendimiz (sas) de; “Yüz defa Sübhanallah der, ona bin iyilik (sevap) yazılır veya bin günahı bağışlanır.” buyurur.4
Hz. Cüveyriye (rh.a) validemizin anlattığına göre Efendimiz (sas) bir gün sabah namazını kıldıktan sonra Hz. Cüveyriye validemiz de namaz kıldığı yerde oturmakta iken erkenden evden çıkar. Kuşluk vaktinde tekrar eve döner. Cüveyriye validemiz hala aynı yerde oturmaktadır. Efendimiz “Yanından ayrıldığımdan beri hep burada oturup zikirle mi meşgul oldun?” diye sorar. Validemiz de “Evet” cevabını verince Efendimiz (sas) şöyle buyurur: “Senin yanından ayrıldıktan sonra üç defa söylediğim şu dört cümle, senin sabahtan beri söylediğin zikirlerle tartılacak olsa, sevap bakımından onlara eşit olur: Sübhânallâhi ve bi–hamdihî adede halkihî ve rızâ nefsihî ve zinete arşihî ve midâde kelimâtihî: Yarattıkları sayısınca, kendisinin hoşnut olduğunca, arşının ağırlığınca ve bitip tükenmeyen kelimeleri adedince ben Allah’ı ulûhiyyet makamına yakışmayan sıfatlardan tenzih eder ve O’na hamdederim.”5
Örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Üçüncüsü: Herhangi bir zikri belli bir sayıyla birlikte ifade eden hadislerde sayıların hikmetleri ve sırlarıyla ilgili bir bilgi verilmemiştir. Efendimiz (sas) herhangi bir zikri veya duayı ümmetine tavsiye ettiğinde bazen sayı vermiştir ancak sayının değil o zikrin veya duanın hikmetine, faydasına, önemine dair bilgiler vermiştir.
Dördüncüsü: İslam tarihi boyunca ayet ve hadislerde geçen sayılarla ilgili pek çok fikir belirtilmiştir. Özellikle “huruf ilmi” adıyla harf ve rakamların bazı ilahi hakikatleri anlamada işlevsel yönleri olduğuna dayalı ebced ve cifir gibi bazı disiplinler de oluşturulmuştur. Maruf-u Kerhi, Zünnun el-Mısri, Cüneyd-i Bağdadi, Abdülkadir Geylani ve özellikle Muhyiddin İbn-i Arabi gibi isimler de bazen sayılar ve harflerin bu yönleriyle ilgilenmişlerdir. Tabii bazıları bu büyük isimlerin bu meseleleri ciddiyetle ve usulünce ele aldıklarını ancak günümüzde harf ve sayı sembolizminin giderek daha da lakayt bir şekilde ele alındığını, meselenin basitleştirildiğini ve bu ilmin ehlinin elinden avamın eline düştüğünü söyleyebilirler. Ancak şu bilinmelidir ki; ilm-i huruf, ebced, cifir veya sayı sembolizmi dinin esaslarından değildir. Bu konuda dini veya bilimsel anlamda objektif bir kriter de yoktur. Dolayısıyla bu mesele istismara, kötüye kullanmaya açık bir alandır.
Diğer yandan bazı sayılarda bir hikmet veya sır olduğundan bahisle örneğin Bedir Ashabının sayısının üç yüz on üç kişi olduğu, bunun da Calut’la savaşan Talut ordusunun asker sayısı olduğu söylenmiştir. Ancak bu konudaki rivayetler farklıdır. İmam Buhari Sahih’inde Megazi bölümünde bu konuya ayrı bir bab ayırmış ve adını da “Bedir Harbine Katılan Sahabilerin Sayısı Bâbı” koymuştur. Buradaki rivayetlere bakıldığında Berâ bin Âzib’in (ra) bir rivayette Muhacirlerin sayısının 60 küsur Ensarın da iki yüz kırk küsur olarak verdiği,6 bir başka rivayette Bedir’de hazır bulunanların sayısının Talut’un Ürdün Nehrini kendisiyle beraber geçen arkadaşlarının sayısı kadar, yani üç yüz on küsur kişi olduklarını7 belirtmiştir. Başka kaynaklarda da Abdullah bin Abbas’ın (ra) Bedir Savaşına katılan sahabi sayısıyla ilgili üç yüz on üç ve üç yüz küsur sayılarını,8 Abdullah bin Mesud’un (ra) da sadece üç yüz sayısını verdiği görülmektedir.9
Görüleceği üzere Bedir ashabının sayısıyla ilgili bir kesinlik yoktur. Sayı gerçekten üç yüz on üç de olabilir farklı da olabilir.
Dolayısıyla üç yüz on üç sayısının sırrına dair herkesi bağlayacak, objektif, net, kesin bir hüküm vermek mümkün değildir. Bu konuda ancak sübjektif düşünceler ileri sürülebilir ki öyle de olmuştur.
Beşincisi: Efendimiz (sas) namazlardan sonra 33’er defa Subhanallah-Elhamdülillah-Allahuekber denilmesini tavsiye etmiştir. Konuyla ilgili hadis şu şekildedir; “Her namazın arkasında kim otuz üç kere; ‘Subhanallah’ der Allah’ı tesbih eder, ‘Elhamdülillah’ der otuz üç kere Allah’a hamd eder, ‘Allahu Ekber’ der otuz üç kere Allah’ı tekbir eder ve bunlar doksan dokuz olur. Bunun akabinde ‘La İlahe İllallahu Vahdehu Lâ Şerike Leh Lehul Mulku Velehul Hamdu Ve Huve Ala Kulli Şeyin Kadir’ der bununla tespihi yüze tamamlarsa, o kulun günahları denizin köpüğü kadar çok olsa da hepsi bağışlanır!”10
Ancak Efendimiz’in (sas) özellikle namazların sonrasında okunmasını tavsiye ettiği zikirlerle ilgili rivayetler sadece bundan ibaret değildir. Örneğin Efendimiz’in (sas) namazdan sonra üç kez “Estağfirullah”11 dediği de bilinmektedir.
Ayrıca Subhanallah, Elhamdülillah, Allahu Ekber zikirlerinin 33 değil 10’ar defa olarak tavsiye edildiği rivayetler de bulunmaktadır. Bununla ilgili hadiste şöyle buyrulmuştur: “İki özellik vardır ki bir Müslüman bunlarla amel ederek ölürse cennete girer. Dikkat edin bu iki şey kolaydır lakin bunları uygulayan azdır. Her namazın ardından on defa “Subhanallah”, on defa “Elhamdülillah”, on defa “Allahu Ekber” demek. Bunlar dilde yüz elli terazide bin beş yüz eder. (İkincsi) Yatacağınız zaman Subhanallah, Elhamdülillah, Allahu Ekber derse ki bu dilde yüz, terazide bin eder. Hanginiz bir gece ve gündüzde iki bin beş yüz kötülük yapar? Bunun üzerine sahabeler: “Ey Allah’ın Rasulü! Bunlar kolay olduğu halde yapanlar neden az oluyor?” diye sorunca Efendimiz (sas) “Sizden biriniz namazdayken şeytan gelir şunu şunu hatırla der de tesbih çekmeyi yapamaz. Yatacağı zaman da hatırlamaya devam eder yine söylemeden uyuya kalır.”12
Dördüncü maddede nasıl ki Bedir Ashabının sayısı kesin olmadığından üç yüz on üç sayısıyla ilgili kesin ve net bir şey söylenemeyeceğini belirttik. Burada da aynı şekilde otuz üç sayısıyla ilgili kesin ve net bir şey söylenemeyeceğini belirtmemiz gerekir. Bu konuda da sadece sübjektif düşünceler ileri sürülebilir.
1 ) İlgili yazı için bkz; https://kurantime.com/zikir-ve-dualari-belli-sayilarda-cekmek
2 ) Buhari, Edebül Müfred, Hadis No: 1236, s. 385
3 ) Müslim, Zikir, 26
4 ) Müslim, Zikir, 37
5 ) Müslim, Zikir, 79
6 ) Buhari, Megazi, 6/7
7 ) Buhari, Megazi, 6/8
8 ) Mecmau’z-Zevaid, Megazi ve Siyer, 10034
9 ) A.g.e., Megazi ve Siyer, 10038
10 ) Müslim, Mesacid, 146; Buhari, Ezan, 155; Tirmizi, Salat , 302; Ebu Davud, Vitir, 24; Nesai, Sehv, 91
11 ) Müslim, Mesacid, 135-136
12 ) Tirmizi, Daavat, 25