Ramazan ve teheccüd
Soru: Teheccüdün yatsıdan sonra uyuyup uyanmak şartı var mıdır? Ramazan’da sahurdan önce yatsıyla vitir arasına teheccüd namazı kılınır mı? Hatta yatsının son sünneti terk edilip teheccüd diye niyet edilse daha mı sevap olur?
Cevap: Soruda birden çok soru birleştirilmiş. Birkaç noktayı izah etmek gerekiyor:
1. Sahih hadisle özel olarak belirtilmiş olan, “Sabahın 2, öğlenin 4 ve 2, akşamın 2, yatsının 2” olan ve “müekked sünnetler” olarak bilinen sünnetlerin(1); ayrıca Ramazan gecelerinde yatsıdan sonra kılınan (Türkçede teravih denilen) namazın yerine başka nafile ve kaza kılınması hoş olmaz.
Bunlar tabii ki farz namaz değillerdir, o yüzden dilenmezse hiç kılınmayabilir. Ama sünnet ışığında ibadetlerimize yön verme niyetinde isek, farzlardan hemen sonra gece namazı ve bu müekked sünnetler ve teravih gelir önem olarak.
2. “Teheccüd” kelimesi aslında ibadet literatüründe var olan bir kelime değildir. Bu konudaki teknik terim “kıyam-ı leyl”dir ki;
ı) yatsının farzından sonra
ıı) imsak yani sabah vakti girmeden önce
ııı) vitir namazı kılmadan önce kılınan tüm nafile namazlara “kıyam-ı leyl” denilir. Bu açıdan bir nafile namazın kıyam-ı leyl olması için arada uyunması hiçbir surette şart değildir.
Bu açıdan;
ı) bizim teravih dediğimiz namaza da hadislerde “kıyam-ı leyl” denilir.
ıı) yatsının farzından sonra, hemen sonra olsa da, sünnet ve vitr kılan bir insan da “kıyam-ı leyl” kılıyor demektir. Bunun için ayrı niyet etmesi gerekmez. Zaten “teheccüde” diye ayrı bir niyet de yoktur.
ııı) Demiştik, tekrar diyelim: Teravih namazı kılan insan da kıyam-ı leyl kılıyor demektir.
3. Diğer taraftan, mesela Müzzemmil süresindeki açıklamalardan ve Efendimiz'in (sav) uygulamasından anlaşılmaktadır ki; “Kıyam-ı leyl”den tam verim almak için, bir süre uyuyup dinlenmek; sonra insanların uyuduğu, şehirlerin ve binaların sessizliğe büründüğü gecenin ilerleyen vakitlerinde (ayette gecenin yarısı, veya (son) üçte biri olarak geçer) uyanıp bu namazı kılmak, Kuran'ı da tertil ile yani ölçe ölçe, üzerinde düşünerek okumak(2) ideal halidir.
Yani kıyam-ı leyl’i ideal şartlarda kılmak için biraz uyuyup uyanmakta fayda var; bu noktada Kuran'ın tavsiyesi ve Efendimiz'in (sav) örneği var denilebilir.
1 ) Her kim bir gün ve gecede, farz namazlar dışında on iki rekat namaz kılarsa, Allah Teâlâ ona cennette bir ev bina edecektir. Bunlar şu namazlardır: Sabah namazından önce iki rekat, öğleden önce dört rekat, öğleden sonra iki rekat, akşamdan sonra iki rekat ve yatsıdan sonra iki rekat" (Tirmizi; Salât, 189; Nesâî, Kıyâmül-Leyl, 66; İbn Mâce, İkâme, 100)
2 ) …2,3. Kalk, birazı hariç olmak üzere geceyi; yarısını ibadetle geçir. Yahut bundan biraz eksilt.
4. Yahut buna biraz ekle. Kur'an'ı ağır ağır, tane tane oku…